Ας αρκέψουμεν που τα βασικά. Σε μιαν προσπάθειαν προσωπικού προβληματισμού ή διαλόγου με άλλους, εν πολλά σημαντικόν να δώσεις τους σωστούς ορισμούς στες έννοιες που εννά σε απασχολήσουν.
Ομάδα νομίζω εν το πιο απλόν να οριστεί. Πρόκειται για ένα σύνολο με πάνω που έναν άτομον, τα οποία άτομα μοιράζουνται κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Ομάδα εν η οικογένεια, τα αδέρφια, η γειτονιά, οι γυναίκες, η ανθρωπότητα κλπ.
Ομαδοποίηση εν η διαδικασία κατά την οποίαν πάνω που έναν άτομα συνασπίζουνται με γνώμοναν κάποια κοινά τους χαρακτηριστικά, για να προωθήσουν/ προασπίσουν/ επιβάλουν τα εκάστοτε συμφέροντα τους.
Ο φασισμός προέρχεται που τη λέξη fascio, η οποία με τη σειράν της προέρχεται που την λατινική λέξη fasces, η οποία σημαίνει "μια μάτσα ράβδοι". Ουσιαστικά, εν ένας άλλος, παραστατικός γλωσσικά τρόπος να περιγράψεις το "εν τη ενώσει η ισχύς", δηλαδή όταν είμαστεν ενωμένοι, ή αν θέλετε, πολλοί, καταφέρνουμεν τα καλλίττερα παρά άμα είμαστεν ο καθένας μόνος του. Η λέξη fasci εχρησιμοποίήθηκεν αρχικά για να περιγράψει πολιτικές οργανώσεις στην Ιταλίαν, κάπου στες αρχές του 20ου αιώνα, ομάδες δηλαδή παρόμοιες με συνδικάτα, τζιαι αρχικά εφαρμόστηκεν σε οργανισμούς της αριστεράς. Το 1919 ο Μουσολίνι έπιασεν τον όρον τζιαι ίδρυσεν το Fasci Italiani di Combattimento (Ιταλικόν Fasci μάχης), το οποίον εμετονομάστηκεν σε Partito Nazionale Fascista (Εθνικό Φασιστικόν Κόμμαν). Όπου τα fasci της αριστεράς είχαν ως κοινό χαρακτηριστικόν το "ταξικόν", το φασιστικόν "κίνημαν" του Μουσολίνι είshεν ως "κοινό χαρακτηριστικόν" το "εθνικόν". Ως γνωστόν, ο Χίτλερ εθαύμαζεν το Μουσολίνι τζιαι ίδρυσεν το ναζιστικόν (εθνικοσοσιαλιστικόν) του κόμμαν στα πρότυπα του φασιστικού. Στες μέρες μας οι λέξεις "φασισμός" τζιαι "φασίστας" χρησιμοποιούνται κατά κόρον, ειδικά όταν συγκρούονται διάφορες ομάδες μεταξύ τους, με την καθεμιάν να κατηγορεί την άλλην ως "φασίστες", ωσάν η λέξη που μόνη της να συνιστά βριshιάν του χείριστου είδους. Είναι φυσικά, όταν γίνεται συνώνυμη με πιο δόκιμους κατ'εμέναν όρους, όπως ο σωβινισμός τζιαι η μισαλλοδοξία. Αλλά ετυμολογικά, εν αρκετά παράδοξον το να βρίζεις τον άλλον "μάτσοραβδιστήν"....
Με βάσην τους ορισμούς που εδώσαμεν πιο πάνω, τίθενται τα εξής, φιλοσοφικά, ερωτήματα:
1) Είναι η ομαδοποίηση μια θετική ή αρνητική διαδικασία;
2) Είναι η ομαδοποίηση απαραίτητη;
3) Είναι η ομαδοποίηση φύσει ή εν δυνάμει "φασιστική";
Για να απαντήσω έστω εν μέρει τες τρεις ερωτήσεις, ανέτρεξα σε μιαν όμορφα αναπτυγμένην ανάρτηση που το blog Σκεπτέον Ἐστί, με τίτλον "Χαμένοι στο πλήθος", που την οποίαν παραθέτω κάποια ενδιαφέροντα αποσπάσματα:
«Ο καθένας σας χωριστά είστε αλεπούδες, όλοι μαζί όμως δεν έχετε καθόλου μυαλό. Προσέχετε, βέβαια, τα λόγια του πονηρού ανθρώπου και τον τρόπο που μιλά, αλλά δεν βλέπετε τι πραγματικά γίνεται» - (Σόλων, απ. 11, 5)"
«Ο καθένας σας χωριστά είστε αλεπούδες, όλοι μαζί όμως δεν έχετε καθόλου μυαλό. Προσέχετε, βέβαια, τα λόγια του πονηρού ανθρώπου και τον τρόπο που μιλά, αλλά δεν βλέπετε τι πραγματικά γίνεται» - (Σόλων, απ. 11, 5)"
"Φυσικά, όλοι μας αποτελούμε μέλη πολλών ομάδων, όπως η οικογένεια ή το έθνος. Κατά καιρούς, όμως, σχηματίζουμε και ομάδες προσωρινής φύσης (με τη φυσική μας παρουσία ή εξ αποστάσεως), υπηρετώντας μία συγκεκριμένη ιδέα, την οποία επιχειρούμε να καθιερώσουμε κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Το ανησυχητικό που προκύπτει από την ρήση του Σόλωνα είναι πως, όταν συγκεντρωνόμαστε ως ομάδα, η οξύνοιά μας περιορίζεται ή και εκμηδενίζεται, ακόμα και αν στην ιδιωτική μας ζωή είμαστε ιδιαιτέρως ευφυείς."
"Η ποιότητα της «συλλογικής ψυχής» εξαρτάται από τη σύνθεση του πλήθους και την ένταση του σκοπού που υπηρετεί. Ένα πλήθος, ανάλογα με την ιδέα στην οποία έχει υποβληθεί και τον σκοπό που υπηρετεί η διαμόρφωσή του, μπορεί να εξελιχθεί σε έναν στυγνό εγκληματία ή σ’ έναν ατρόμητο ήρωα. Μέσα στη νέα αυτή μορφοποίηση, η ιδιαίτερη προσωπικότητα του καθενός εξαφανίζεται, υπό το βάρος μίας νέας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε άτομο τίθεται υπό τον έλεγχο του «συλλογικού νου», από τον οποία εκπηγάζουν ιδέες και συναισθήματα, τα οποία εκτός πλήθους το συγκεκριμένο άτομο δεν θα εκδήλωνε ποτέ. Ακριβώς όπως το ανθρώπινο σώμα αποκτά ιδιότητες και ικανότητες τις οποίες το κάθε μέλος ξεχωριστά δεν έχει."
"Η δύναμη που συνέχει το πλήθος είναι ο αρχηγός. Καμία ιδέα δεν διασπείρεται και κανένας σκοπός δεν επιτυγχάνεται, αν δεν υπάρχει κάποιος ηγέτης, ορατός ή αόρατος, για τον «έρωτα» του οποίου εγκαταλείπουν οι άνθρωποι την προσωπικότητά τους. Κάποιες φορές φαίνεται πως ο ηγέτης του πλήθους είναι απλώς κάποια ιδέα, αλλά, αν ψάξετε καλά, κάπου στο βάθος υπάρχει πάντα ένας άνθρωπος ή μία μικρή ομάδα ανθρώπων που διαχειρίζονται την ιδέα. Για να γίνει κάποιος αρχηγός, πρέπει να είναι γοητευτικός, αποφασισμένος, με εξαιρετικές επικοινωνιακές δεξιότητες. Ο Φρόιντ είχε παρατηρήσει πως το πλήθος υποτάσσεται ευκολότερα όταν ο αρχηγός έχει την ικανότητα να μαγεύει με φανταχτερές εικόνες, υπερβολές και όμορφα λόγια, τα οποία επαναλαμβάνει ολόιδια με εμμονή. Ένας αρχηγός με τέτοια χαρίσματα, εξηγεί ο Φρόιντ, γίνεται ερωτικό αντικείμενο και εξιδανικεύεται από τους οπαδούς του, όπως ο έφηβος εξιδανικεύει το ερωτικό του αντικείμενο."
"Η ποιότητα της «συλλογικής ψυχής» εξαρτάται από τη σύνθεση του πλήθους και την ένταση του σκοπού που υπηρετεί. Ένα πλήθος, ανάλογα με την ιδέα στην οποία έχει υποβληθεί και τον σκοπό που υπηρετεί η διαμόρφωσή του, μπορεί να εξελιχθεί σε έναν στυγνό εγκληματία ή σ’ έναν ατρόμητο ήρωα. Μέσα στη νέα αυτή μορφοποίηση, η ιδιαίτερη προσωπικότητα του καθενός εξαφανίζεται, υπό το βάρος μίας νέας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε άτομο τίθεται υπό τον έλεγχο του «συλλογικού νου», από τον οποία εκπηγάζουν ιδέες και συναισθήματα, τα οποία εκτός πλήθους το συγκεκριμένο άτομο δεν θα εκδήλωνε ποτέ. Ακριβώς όπως το ανθρώπινο σώμα αποκτά ιδιότητες και ικανότητες τις οποίες το κάθε μέλος ξεχωριστά δεν έχει."
"Η δύναμη που συνέχει το πλήθος είναι ο αρχηγός. Καμία ιδέα δεν διασπείρεται και κανένας σκοπός δεν επιτυγχάνεται, αν δεν υπάρχει κάποιος ηγέτης, ορατός ή αόρατος, για τον «έρωτα» του οποίου εγκαταλείπουν οι άνθρωποι την προσωπικότητά τους. Κάποιες φορές φαίνεται πως ο ηγέτης του πλήθους είναι απλώς κάποια ιδέα, αλλά, αν ψάξετε καλά, κάπου στο βάθος υπάρχει πάντα ένας άνθρωπος ή μία μικρή ομάδα ανθρώπων που διαχειρίζονται την ιδέα. Για να γίνει κάποιος αρχηγός, πρέπει να είναι γοητευτικός, αποφασισμένος, με εξαιρετικές επικοινωνιακές δεξιότητες. Ο Φρόιντ είχε παρατηρήσει πως το πλήθος υποτάσσεται ευκολότερα όταν ο αρχηγός έχει την ικανότητα να μαγεύει με φανταχτερές εικόνες, υπερβολές και όμορφα λόγια, τα οποία επαναλαμβάνει ολόιδια με εμμονή. Ένας αρχηγός με τέτοια χαρίσματα, εξηγεί ο Φρόιντ, γίνεται ερωτικό αντικείμενο και εξιδανικεύεται από τους οπαδούς του, όπως ο έφηβος εξιδανικεύει το ερωτικό του αντικείμενο."
"Ο Αριστοτέλης είχε πει πως κανένας άνθρωπος δεν μπορεί ζήσει μόνος του, χωρίς να νιώθει μέρος μιας κοινότητας. Και αν τα καταφέρει, τότε είναι είτε θηρίο είτε θεός.
Όλοι ανήκουμε σε κάποιες ομάδες, όλοι είμαστε μέλη κάποιου μικρού ή μεγάλου πλήθους και όλοι έχουμε την τάση να αναζητούμε την ασφάλεια και την αναγνώριση. Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλος τρόπος να ζήσουμε."
" Ο συνετός άνθρωπος δεν παρασύρεται από τον θυμό, τη θλίψη ή το μίσος. Αποφασίζει ψύχραιμα, σύμφωνα με τη λογική και την προσωπική του βούληση, και δεν παραδίδεται σε κάποιο «συλλογικό πνεύμα», που μπορεί να μην είναι τόσο φωτεινό όσο φαίνεται με την πρώτη ματιά. Αλλά, και αν αποφασίσει να υπηρετήσει κάποιον κοινό σκοπό, ο συνετός άνθρωπος κρατά πάντα μία απόσταση ασφαλείας, που του επιτρέπει να βρίσκεται κάθε στιγμή κοντά στην έξοδο. Να αναπνέει τον δικό του αέρα και να ακούει τη δική του φωνή πιο δυνατά και πιο καθαρά από τις κραυγές του πλήθους."
Με τα ερεθίσματα που εδώσαν τα αποσπάσματα, εννά κάμω μιαν απόπειραν να απαντήσω τες τρεις ερωτήσεις που εδιατύπωσα πιο πάνω:
1) Η ομαδοποίηση εν είναι αρνητική ή θετική που μόνη της, όπως εν είναι ας πούμεν, ούτε ο εγωισμός θετικός ή αρνητικός. Είναι μέρος της φύσης του αθρώπου το "ανήκειν", τζιαι η ομαδοποίηση έρκεται τες παραπάνω φορές ως έκφραση τούτης της έμφυτης ανάγκης. Μπορεί όμως εκφάνσεις της ομαδοποίησης να είναι τόσον θετικές όσον τζιαι αρνητικές.
" Ο συνετός άνθρωπος δεν παρασύρεται από τον θυμό, τη θλίψη ή το μίσος. Αποφασίζει ψύχραιμα, σύμφωνα με τη λογική και την προσωπική του βούληση, και δεν παραδίδεται σε κάποιο «συλλογικό πνεύμα», που μπορεί να μην είναι τόσο φωτεινό όσο φαίνεται με την πρώτη ματιά. Αλλά, και αν αποφασίσει να υπηρετήσει κάποιον κοινό σκοπό, ο συνετός άνθρωπος κρατά πάντα μία απόσταση ασφαλείας, που του επιτρέπει να βρίσκεται κάθε στιγμή κοντά στην έξοδο. Να αναπνέει τον δικό του αέρα και να ακούει τη δική του φωνή πιο δυνατά και πιο καθαρά από τις κραυγές του πλήθους."
Με τα ερεθίσματα που εδώσαν τα αποσπάσματα, εννά κάμω μιαν απόπειραν να απαντήσω τες τρεις ερωτήσεις που εδιατύπωσα πιο πάνω:
1) Η ομαδοποίηση εν είναι αρνητική ή θετική που μόνη της, όπως εν είναι ας πούμεν, ούτε ο εγωισμός θετικός ή αρνητικός. Είναι μέρος της φύσης του αθρώπου το "ανήκειν", τζιαι η ομαδοποίηση έρκεται τες παραπάνω φορές ως έκφραση τούτης της έμφυτης ανάγκης. Μπορεί όμως εκφάνσεις της ομαδοποίησης να είναι τόσον θετικές όσον τζιαι αρνητικές.
2) Η ομαδοποίηση μπορεί να φαίνεται αναπόφευκτη (βάσει της έμφυτης ανάγκης) αλλά κατά τη γνώμη μου έννεν απαραίτητη. Ο άθρωπος μπορεί να λειτουργεί τζιαι ως άτομο μια χαρά, χωρίς να εντάσσει τον εαυτόν του πλήρως στην εκάστοτε "κολλεκτίβαν", ενώ μπορεί να ικανοποιεί το αίσθημαν του ανήκειν, αλλάσσοντας τα σύνολα στα οποία κατά καιρούς νιώθει να εκπληρώνονται οι ανάγκες τζιαι τα συμφέροντα του.
3) Εν θεωρώ ότι κάθε ομαδοποίηση γίνεται "φασιστική", υπό την έννοιαν του σωβινισμού τζιαι της μισαλλοδοξίας, που παρουσιάζουν κατα τζιαιρούς διάφορες "ομαδοποιήσεις" (π.χ. έθνος, θρησκεία, τάξη, κλπ.). Υπάρχουν ομαδοποιήσεις που εν λειτουργούν εξ ορισμού εις βάρος άλλων ομαδοποιήσεων αλλά συνιστούν απλά "ενώσεις δυνάμεων" για καλλίττερα αποτελέσματα. Εν είναι δηλαδή "εκ φύσεως" φασιστική κάθε ομαδοποίηση αλλά μόνον εν δυνάμει. Το πλέον ανησυχητικόν είναι ότι τούτη η τάση "εκφασισμού" των διαφόρων ομαδοποιήσεων συνήθως ενισχύεται μέσα που την επιδίωξην της πολιτικής δύναμης τζιαι εν τέλει της εξουσίας. Σε τέθκοιες περιπτώσεις βλέπουμεν κινήματα που αρκέψαν με εξόχως αγαθές προθέσεις να εξελίσσουνται σε μορφώματα το ίδιον κατάπτυστα τζιαι "φασιστικά" με τζιείνα στα οποία ήταν εξαρχής ενάντια. Τζιαι κατά τη γνώμη μου, εν υπάρχει, τουλάχιστον όπως εν ο άθρωπος σήμερα, ομαδοποίηση άτρωτη που την φθοράν της εξουσίας.
Ώσπου να "ομαδοποιούμαστεν" δημιουργικά τζιαι οϊ "φασιστικά" stay cool and keep rocking!
Καλημέρα :-)
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυτυχώς έδωσες τις δικές σου απαντήσεις και με έβγαλες από τον κόπο να απαντήσω. Περίπου τα ίδια σκέφτομαι.
Η ομάδα είναι αναγκαίο κακό για να επιβιώσουμε, μιας και δεν είμαστε οχιές, σκαντζόχοιροι ή οτιδήποτε άλλο που μπορεί να επιβιώσει σαν είδος χωρίς συνεργασία.
Η ομαδοποίηση μπορεί να γίνει εν δυνάμει όπως το είπες. Δηλαδή, η εκπλήρωση ενός έργου απαιτεί συνεργασία για να γίνει σε ένα Α χρονικό πλαίσιο με Α ποιότητα έργου. Όταν εκπληρωθεί το έργο, η ομαδοποίηση σταματά να υπάρχει.
Και τα άτομα μπορούν να ομαδοποιηθούν για ένα χρονικό διάστημα με άλλα άτομα για επίτευξη ενός άλλου έργου.
Το πρόβλημα που βλέπω να υπάρχει, και σε μένα σαν άτομο αλλά υποθέτω και γενικότερα είναι το να "χάνομαι" μέσα στην ομάδα. Για τους λόγους κυρίως που ανέφερες πιο πάνω. Επίσης, το μεγαλύτερο πρόβλημα, είναι ότι ο ηγέτης ή τα άλλα μέλη της ομάδας, ή και το ίδιο το άτομο, θεωρούν ότι από τη στιγμή που κάποιος είναι μέλος μιας ομάδας, προσπαθεί να ταυτιστεί πλήρως με τα άλλα άτομα. Δηλαδή, αν είμαι σε μια ομάδα, σαν ζωγράφος για παράδειγμα, ο λόγος που είμαι εκεί είναι αυτό το ταλέντο. Τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά μου/επιλογές μου/χαρακτήρας/συμπεριφορές δεν αφορούν την ομάδα.
Σχηματικά, η μόνη λύση και αλήθεια που βλέπω είναι ότι η ομάδα είναι υποσύνολο του ατόμου κι όχι το ανάποδο.
Μου άρεσε η ανάλυση των λέξεων.
Μιας και μιλάμε για έννοιες και όπως ξεκίνησες είχες πει ότι είναι σημαντικό να είμαστε ξεκάθαροι, οι εκφράσεις "συλλογικός νους" και "συλλογική ψυχή" στο δικό μου το μυαλό δεν έχουν να κάνουν με αυτό που περιγράφεις. Για μένα έχουν να κάνουν με κάπως πιο μεταφυσικές έννοιες.
Συλλογικός νους ή συλλογική ψυχή εν σίουρα "επινοήσεις", για τον απλό λόγον ότι ο καθένας μας εν διαφορετικός που τον άλλον, άσε που ο ίδιος ο εαυτός μας μεταλλάσσεται, κάποτε μέσα στη διάρκειαν μόλις μιας ημέρας. Οπότε, ναι, έχουν μεταφυσικές έννοιες, ή τουλάχιστον, αποκτούν, ειδικά χάρη στους λεγόμενους ηγέτες οι αποτελούν το σημείον επικέντρωσης της "άμορφης μάζας"...
Διαγραφή